لیست کار های ضروری پس از نصب لینوکس

اولین کاری که در لیست کار های ضروری پس از نصب لینوکس ما آمده است، به روز رسانی پکیج های لینوکس شما می باشد.

پس از نصب یک توزیع لینوکس، نرم‌افزارها و دیگر بسته‌های ضروری درون آن ممکن است به آخرین نسخه‌های خود نرسیده باشند. به‌روزرسانی‌ها برای حفظ امنیت و عملکرد روان سیستم شما ضروری هستند. این به‌روزرسانی‌ها همچنین باعث می‌شوند که نرم‌افزارهای شما با سیستم لینوکس سازگار بمانند.

خوشبختانه، به‌روزرسانی سیستم لینوکس شما بسیار ساده است. معمولاً می‌توانید در راه‌انداز برنامه خود به دنبال فروشگاهی نرم‌افزاری بگردید که شامل تب به‌روزرسانی باشد. بیشتر توزیع‌های محبوب لینوکس یکی از این ابزارها (یا ابزار به‌روزرسانی اختصاصی) را دارند، بنابراین نیازی به نگرانی ندارید.

اگر از استفاده از ترمینال لذت می‌برید، می‌توانید با چند دستور سریع سیستم خود را به‌روزرسانی کنید. ترمینال را با فشار دادن Ctrl+Alt+T باز کنید. اگر می‌خواهید دبیان، اوبونتو یا هر یک از مشتقات آن‌ها را به‌روزرسانی کنید، دستور زیر را اجرا کنید:

sudo apt update

این دستور مخازن نرم‌افزاری را تازه‌سازی می‌کند تا اطلاعات بسته‌ها به‌روزرسانی شود. این به شما اجازه می‌دهد تا بررسی کنید آیا نسخه‌های جدیدی از نرم‌افزارها موجود است یا خیر. با این حال، این دستور به‌طور خودکار آن‌ها را نصب نمی‌کند. برای نصب این به‌روزرسانی‌ها، باید دستور زیر را اجرا کنید:

sudo apt upgrade

این دستور به‌روزرسانی‌های هر نرم‌افزار و بسته‌های سیستم نصب شده را دانلود و نصب می‌کند. به‌روزرسانی سیستم لینوکس شما در نسخه‌های مختلف لینوکس تقریباً یکسان است، با این تفاوت که توزیع‌های مختلف ممکن است از مدیران بسته‌های مختلفی استفاده کنند. بنابراین اگر می‌خواهید فدورا یا آرچ را به‌روزرسانی کنید، می‌توانید همان روش را دنبال کنید و دستور بالا را برای آن‌ها تنظیم کنید.

نصب کدک‌های مدیا در لینوکس

کدک‌های چندرسانه‌ای مانند مترجمان کوچکی هستند که به سیستم لینوکس شما امکان می‌دهند تا انواع مختلفی از فرمت‌های صوتی و تصویری را بفهمد و پخش کند. به صورت پیش‌فرض، توزیع لینوکس شما ممکن است همه کدک‌های مورد نیاز را نداشته باشد، زیرا این کدک‌ها اختصاصی هستند و برخی افراد فقط نرم‌افزارهای غیر اختصاصی را ترجیح می‌دهند.

در موارد دیگر، ممکن است هنگام نصب لینوکس آن‌ها را نصب نکرده باشید، یا شاید نصب حداقلی انجام داده‌اید که شامل آن‌ها نمی‌شود. اگر بین نرم‌افزارهای اختصاصی و غیر اختصاصی تفاوتی قائل نیستید، بهتر است کدک‌ها را نصب کنید تا هنگام پخش انواع خاصی از مدیا با خطا مواجه نشوید.

برای اوبونتو، می‌توانید بسته‌ی ubuntu-restricted-extras را از مخزن Multiverse نصب کنید که شامل بسیاری از نرم‌افزارهای ضروری از جمله کدک‌ها می‌شود. برای لینوکس مینت، می‌توانید در مرکز نرم‌افزار به دنبال کدک‌های مدیا بگردید. برای فدورا، می‌توانید کدک‌های لازم را از مخزن RPMfusion دریافت کنید. در openSUSE، می‌توانید آن‌ها را از مخزن Packman نصب کنید.

با این حال، یک روش آسان‌تر هم وجود دارد: دانلود و نصب پخش‌کننده مدیای VLC روی توزیع خود. VLC شامل بیشتر کدک‌های مدیایی است که برای پخش روان ویدئوها به آن‌ها نیاز دارید.

نصب درایورهای ضروری در لینوکس

نصب درایورها روی لینوکس تجربه‌ای کاملاً متفاوت از ویندوز است. بیشتر درایورها همراه با کرنل لینوکس ارائه می‌شوند. با این حال، بسیاری از شرکت‌ها فقط درایورهای اختصاصی با کد بسته ارائه می‌دهند. این شامل درایورهای برخی کارت‌های گرافیک، آداپتورهای وای‌فای، چاپگرها و دیگر سخت‌افزارها می‌شود. درایورهای فعلی شما ممکن است کافی باشند، اما داشتن درایورهای اصلی از سوی سازندگان به این معناست که در آینده با هیچ‌گونه ناسازگاری مواجه نخواهید شد و بهترین عملکرد را خواهید داشت.

در برخی موارد، شما نیاز به نصب درایورها دارید تا سخت‌افزار خاصی را راه‌اندازی کنید. به عنوان مثال، من یک تبلت Huion دارم و برای استفاده از آن مجبور شدم درایور اختصاصی آن را دانلود و نصب کنم. اگر دستگاه‌هایی دارید که معمولاً استفاده نمی‌شوند، مطمئن شوید درایورهای صحیح را نصب کنید اگر دستگاه بلافاصله پس از اتصال کار نمی‌کند.

شما می‌توانید درایورها را در مخازن توزیع لینوکس خود یا در وب‌سایت‌های سازندگان پیدا کنید. معمولاً نصب آن‌ها مانند نصب هر نرم‌افزار دیگری است: چند دستور را در ترمینال اجرا می‌کنید. در موارد نادر، ممکن است مجبور شوید برنامه را کامپایل کنید تا نصب شود.

حذف نرم‌افزارهای غیرضروری در لینوکس

لینوکس بر خلاف ویندوز، با نرم‌افزارهای زائد زیادی همراه نیست. برخی از توزیع‌ها حتی به شما این امکان را می‌دهند که در هنگام نصب، نرم‌افزارهایی را که می‌خواهید انتخاب کنید تا برنامه‌های غیرضروری را به حداقل برسانید. اما هنوز هم ممکن است برخی برنامه‌ها از این محدودیت‌ها عبور کنند و نصب شوند، بنابراین نیاز به پاک‌سازی داریم. من از Google Workspace استفاده می‌کنم، بنابراین LibreOffice را از دسکتاپ خود حذف کردم. به لطف مدیران بسته لینوکس، من می‌توانم تنها با اجرای یک دستور تمامی نرم‌افزارهای غیرضروری را حذف کنم.

برای حذف نرم‌افزارهای غیرضروری می‌توانید از دستورات زیر استفاده کنید:

در اوبونتو و دبیان:

sudo apt remove package-name

در فدورا:

sudo dnf remove package-name

در آرچ لینوکس:

sudo pacman -R package-name

پیکربندی منابع نرم‌افزاری در لینوکس

منابع نرم‌افزاری که به عنوان مخازن نیز شناخته می‌شوند، شامل مجموعه‌ای وسیع از بسته‌های نرم‌افزاری هستند. به طور پیش‌فرض، سیستم شما با مخازنی که توسط توزیع شما نگهداری می‌شوند، پیکربندی شده است. با این حال، دنیای بزرگی فراتر از منابع رسمی وجود دارد که ارزش کاوش را دارد. بسیاری از مخازن ثالث توسط توسعه‌دهندگان مستقل، مشارکت‌کنندگان یا سازمان‌ها نگهداری می‌شوند. این مخازن اغلب شامل آخرین نسخه‌های نرم‌افزارها، ابزارهای تخصصی و نرم‌افزارهایی هستند که در مخازن رسمی موجود نیستند.

برای کاربران آرچ لینوکس، مخزن Arch User Repository یا AUR وجود دارد. برای اوبونتو، شما PPAs و Pacstall را دارید. توزیع‌های مبتنی بر RHEL دارای مخازن Extra Packages for Enterprise Linux (EPEL)، REMI و RPMFusion هستند. با افزودن این مخازن، مقدار نرم‌افزاری که می‌توانید نصب کنید به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.

ابزارهای خط فرمان بسیاری مانند apt-add-repository وجود دارند که به شما اجازه می‌دهند این مخازن ثالث را به سیستم لینوکس خود اضافه کنید. اکثر مدیران نرم‌افزار گرافیکی نیز راهی برای افزودن منابع نرم‌افزاری به سیستم دارند. اگر دوست دارید، می‌توانید به فایل‌های پیکربندی وارد شوید و مخازن را از آنجا اضافه کنید.

فعال‌سازی Flatpaks در لینوکس

روش‌های بسیاری برای نصب نرم‌افزار در لینوکس وجود دارد. یکی از آن‌ها Flatpak است که گزینه بسیار خوبی نیز به شمار می‌رود. Flatpak سیستم نصب نرم‌افزار را یکپارچه می‌کند به‌طوری که مهم نیست از چه توزیعی استفاده می‌کنید، می‌توانید نرم‌افزار را از یک منبع و به همان روش نصب کنید.

برخی توزیع‌ها مانند اوبونتو به‌صورت پیش‌فرض Flatpak را فعال نکرده‌اند. برای فعال‌سازی Flatpak، ابتدا باید آن را نصب کنید و مخزن Flathub را با استفاده از این دستورات اضافه کنید:

sudo apt install flatpak
flatpak remote-add --if-not-exists flathub https://flathub.org/repo/flathub.flatpakrepo

پس از آن، می‌توانید نرم‌افزارها را از وب‌سایت Flathub با استفاده از خط فرمان نصب کنید. برای این کار، باید نام بسته را از وب‌سایت نرم‌افزار پیدا کرده و دستور را به این شکل اجرا کنید:

flatpak install package_name

sudo dpkg --add-architecture i386
sudo apt update
sudo apt install wine64 wine32

sudo dnf install wine

winecfg

مراحل راه‌اندازی Bottles

در اوبونتو:

sudo add-apt-repository ppa:costales/bottles
sudo apt update
sudo apt install bottles

مراحل راه‌اندازی Bottles

برای اینکار Bottles را اجرا کنید و از رابط کاربری گرافیکی برای نصب و مدیریت برنامه‌های ویندوزی استفاده کنید.

پیکربندی مرورگر وب در لینوکس

بیشتر توزیع‌های لینوکس با نصب پیش‌فرض مرورگر Firefox عرضه می‌شوند. اما من ترجیح می‌دهم از Brave و Chrome استفاده کنم (شما همچنین می‌توانید از Chromium بدون گوگل استفاده کنید). بیشتر مرورگرها گزینه‌ای برای وارد کردن تمامی تنظیمات با چند کلیک دارند. این کار به طور خودکار افزونه‌های مرورگر، بوکمارک‌ها و تنظیمات امنیتی و جستجو را که در دستگاه‌های دیگر استفاده می‌کنم، نصب و پیکربندی می‌کند. پیکربندی مرورگر اطمینان می‌دهد که در هر سیستم‌عاملی و در هر دستگاهی تجربه مرور شخصی‌سازی شده خود را داشته باشم.

نصب مرورگرهای محبوب در لینوکس

نصب Brave

sudo apt install apt-transport-https curl
sudo curl -fsSLo /usr/share/keyrings/brave-browser-archive-keyring.gpg https://brave-browser-apt-release.s3.brave.com/brave-browser-archive-keyring.gpg
echo "deb [signed-by=/usr/share/keyrings/brave-browser-archive-keyring.gpg arch=amd64] https://brave-browser-apt-release.s3.brave.com/ stable main" | sudo tee /etc/apt/sources.list.d/brave-browser-release.list
sudo apt update
sudo apt install brave-browser

نصب Google Chrome

به وب‌سایت رسمی Google Chrome بروید و بسته .deb را دانلود کنید. سپس دستور زیر را اجرا نمایید.

sudo dpkg -i /path/to/google-chrome-stable_current_amd64.deb
sudo apt -f install

مدیریت کاربران و گروه‌ها در لینوکس

کاربران و گروه‌ها مفاهیم بسیار مهمی در محیط لینوکس هستند، به ویژه اگر قصد دارید به تنظیمات و تغییرات پیچیده‌تری در سیستم بپردازید. شما می‌توانید کاربران مختلفی ایجاد کنید و به هر یک از آن‌ها سطوح مختلفی از دسترسی‌ها و امتیازات بدهید تا بتوانند وظایف مختلفی را در سیستم انجام دهند.

گروه‌ها روشی برای کنترل ساختار مجوزها در لینوکس هستند. کاربران یک گروه خاص تنها می‌توانند وظایفی را انجام دهند که به آن گروه مربوط است. به عنوان مثال، برای استفاده از دستور sudo، کاربر باید در گروه sudoers باشد. همانطور که می‌توانید کاربران را ایجاد کنید، می‌توانید آن‌ها را به گروه‌ها نیز اضافه کنید.

این ممکن است برای کاربران جدید لینوکس گیج‌کننده باشد، اما نباید این مرحله را نادیده بگیرید اگر قصد دارید به محاسبات پیشرفته لینوکس بپردازید. دانستن نحوه افزودن و حذف کاربران، ایجاد گروه‌ها و افزودن کاربران به آن‌ها، لیست کردن گروه‌هایی که کاربر به آن‌ها تعلق دارد و دیگر جزئیات مرتبط می‌تواند شما را از نگرانی درباره ارائه دسترسی‌های نادرست به کاربران نجات دهد.

افزودن کاربر جدید

برای افزودن کاربر جدید، از دستور adduser استفاده کنید:

sudo adduser username

این دستور کاربری با نام username ایجاد می‌کند و از شما می‌خواهد تا رمز عبوری برای او تعیین کنید.

حذف کاربر

برای حذف یک کاربر، از دستور deluser استفاده کنید:

sudo deluser username

ایجاد گروه جدید

برای ایجاد یک گروه جدید، از دستور addgroup استفاده کنید:

sudo addgroup groupname

این دستور گروهی با نام groupname ایجاد می‌کند.

افزودن کاربر به گروه

برای افزودن یک کاربر به گروه، از دستور usermod استفاده کنید:

sudo usermod -aG groupname username

این دستور کاربر username را به گروه groupname اضافه می‌کند.

لیست کردن گروه‌های کاربر

برای مشاهده گروه‌هایی که یک کاربر عضو آن‌هاست، از دستور groups استفاده کنید:

groups username

ایجاد پشتیبان در لینوکس

هیچ‌کس دوست ندارد فایل‌های خود را از دست بدهد. متأسفانه، من این را به سختی یاد گرفته‌ام. ایجاد اسنپ‌شات‌های سیستم به‌صورت دوره‌ای و پشتیبان‌گیری منظم از مهم‌ترین داده‌های شما، اطمینان می‌دهد که فایل‌های سیستم و سایر فایل‌های ضروری خود را در صورت بروز حادثه از دست نمی‌دهید. به همین دلیل، باید بلافاصله پس از نصب لینوکس یک استراتژی پشتیبان‌گیری داشته باشید.

ابزارهای پشتیبان‌گیری در لینوکس

ابزارهای زیادی برای پشتیبان‌گیری از سیستم لینوکس وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید. در زیر به برخی از این ابزارها اشاره می‌کنیم:

1. rsync

rsync یک ابزار قدرتمند برای همگام‌سازی و پشتیبان‌گیری از فایل‌ها و دایرکتوری‌ها است. می‌توانید از دستور زیر برای پشتیبان‌گیری از یک دایرکتوری استفاده کنید:

rsync -avh /path/to/source /path/to/destination

2. restic

restic یک ابزار پشتیبان‌گیری سریع و ایمن است. ابتدا باید آن را نصب کنید:

sudo apt install restic

سپس می‌توانید از دستورات زیر برای پشتیبان‌گیری استفاده کنید:

restic init --repo /path/to/repo
restic backup /path/to/data --repo /path/to/repo

3. Pika Backup

Pika Backup یک ابزار پشتیبان‌گیری با رابط کاربری گرافیکی (GUI) است که استفاده از آن بسیار آسان است. برای نصب آن در اوبونتو، می‌توانید از دستور زیر استفاده کنید:

sudo apt install pikabackup

پس از نصب، می‌توانید برنامه را باز کرده و پشتیبان‌گیری را به‌صورت گرافیکی انجام دهید.

4. Timeshift

Timeshift یک ابزار عالی برای ایجاد اسنپ‌شات‌های سیستم است. برای نصب آن در اوبونتو، می‌توانید از دستور زیر استفاده کنید:

sudo apt install timeshift

پس از نصب، می‌توانید از طریق رابط کاربری گرافیکی آن، اسنپ‌شات‌های سیستم را ایجاد و مدیریت کنید.

تنظیمات حریم خصوصی و امنیتی در لینوکس

حریم خصوصی و امنیت از اولویت‌های اصلی کاربران لینوکس است. در واقع، همین امر یکی از دلایلی است که من لینوکس را به ویندوز ترجیح می‌دهم. اولین کاری که باید انجام دهید این است که در هنگام نصب از هرگونه درخواست تله‌متری صرف نظر کنید و پس از نصب نیز تنظیمات تله‌متری را بررسی کنید.

البته این اقدامات شما را به‌طور کامل ناشناس نمی‌کند. وقتی حریم خصوصی اینترنت برای من بسیار مهم است، از مرورگر Tor و تنظیم VPN‌ها استفاده می‌کنم.

نکات امنیتی مهم

1. ایجاد رمزهای عبور قوی : برای هر حساب کاربری یک رمز عبور قوی ایجاد کنید. از ترکیب حروف بزرگ و کوچک، اعداد و نمادها استفاده کنید تا رمز عبور شما پیچیده و غیر قابل پیش‌بینی باشد.
2. رمزنگاری کامل دیسک : رمزنگاری کامل دیسک، داده‌های شما را در برابر دسترسی‌های غیرمجاز محافظت می‌کند. بسیاری از توزیع‌های لینوکس این قابلیت را در هنگام نصب ارائه می‌دهند.
3. پیروی از اصل کمترین امتیاز : به کاربران و فرآیندها تنها حداقل امتیازات لازم برای انجام وظایفشان را بدهید. این کار باعث کاهش خطر سوءاستفاده از سیستم می‌شود.

اگر در حال اجرای یک سرور لینوکس هستید، اقدامات زیر را انجام دهید:

استفاده از fail2ban: این ابزار تلاش‌های ورود ناموفق را بررسی می‌کند و IP‌های مشکوک را مسدود می‌کند.

sudo apt install fail2ban

پس از نصب، می‌توانید تنظیمات مورد نظر خود را در فایل /etc/fail2ban/jail.conf انجام دهید.

تنظیم دیوار آتش (Firewall): از iptables یا firewalld برای تنظیم دیوار آتش استفاده کنید تا دسترسی‌های غیرمجاز به سرویس‌های شما محدود شود.

sudo apt install ufw
sudo ufw enable
sudo ufw allow ssh

زیبا سازی محیط لینوکس

لینوکس تماماً درباره سفارشی‌سازی است. بسته به توزیع مورد استفاده، روش‌های متعددی برای این کار وجود دارد. در ادامه، چند روش برای زیباسازی محیط لینوکس را معرفی می‌کنیم.

استفاده از GNOME Tweaks

اگر از دسکتاپ GNOME استفاده می‌کنید، می‌توانید با استفاده از GNOME Tweaks به تنظیمات پیشرفته دسترسی پیدا کنید و ظاهر سیستم خود را تغییر دهید. برای نصب GNOME Tweaks، می‌توانید از دستور زیر استفاده کنید:

sudo apt install gnome-tweaks

پس از نصب، می‌توانید از طریق GNOME Tweaks به تغییر تم، آیکون‌ها، فونت‌ها و بسیاری از تنظیمات دیگر بپردازید.

سفارشی‌سازی با KDE Plasma

اگر به‌جای GNOME از KDE Plasma استفاده می‌کنید، خوشبختانه این دسکتاپ به‌طور پیش‌فرض امکانات بسیاری برای سفارشی‌سازی دارد. می‌توانید از طریق تنظیمات سیستم، تم‌ها، ویجت‌ها، افکت‌ها و بسیاری از جزئیات دیگر را تغییر دهید.

استفاده از Conky

برای ارتقاء ظاهر لینوکس و نمایش اطلاعات سیستم به‌شکل زیبا، می‌توانید از Conky استفاده کنید. Conky یک ابزار نمایش اطلاعات سیستم است که قابلیت‌های بسیار زیادی برای سفارشی‌سازی دارد. برای نصب Conky، می‌توانید از دستور زیر استفاده کنید:

sudo apt install conky

سپس می‌توانید تنظیمات و ظاهر Conky را با استفاده از فایل پیکربندی آن سفارشی کنید.

زیباسازی ترمینال با Oh My Zsh

برای زیباسازی و بهبود تجربه کار با ترمینال، Oh My Zsh یک ابزار عالی است. Oh My Zsh یک فریم‌ورک برای مدیریت پیکربندی Zsh است که شامل تم‌ها و پلاگین‌های متعدد می‌باشد. برای نصب Oh My Zsh، می‌توانید از دستور زیر استفاده کنید:

sh -c "$(curl -fsSL https://raw.githubusercontent.com/ohmyzsh/ohmyzsh/master/tools/install.sh)"

پس از نصب، می‌توانید تم‌ها و پلاگین‌های مختلف را برای سفارشی‌سازی ترمینال خود انتخاب کنید.

امیدواریم این ترفند کاربردی از مجموعه آموزش های سیستم عامل لینوکس به جهت آموزش لیست کار های ضروری پس از نصب لینوکس برای شما عزیزان مفید واقع شده باشد؛ اگر شما نیز ترفند یا کار مهمی پس از نصب لینوکس می شناسید میتوانید آن را در بخش کامنت ها مطرح کنید تا با نام شما این مقاله بروزرسانی گردد.